در قلب انقلاب امور مالی غیرمتمرکز (DeFi)، یک نام با لوگوی تک‌شاخ صورتی‌رنگ، بیش از هر پروژه دیگری می‌درخشد: (Uniswap). این پلتفرم نه تنها یک صرافی ارز دیجیتال، بلکه یک نوآوری بنیادین بود که نحوه معامله دارایی‌های دیجیتال را برای همیشه تغییر داد. یونی سواپ با حذف واسطه‌های متمرکز، قدرت را به دست کاربران سپرد و راه را برای ظهور هزاران توکن جدید هموار کرد. اما این پروتکل جادویی چگونه کار می‌کند؟ آموزش کار با یونی سواپ چقدر دشوار است و چه چیزی نسخه‌های مختلف آن مانند Uniswap V2 را از هم متمایز می‌کند؟ این مقاله به طور کامل به این سوالات پاسخ می‌دهد و شما را با تمام جنبه‌های این پلتفرم انقلابی آشنا می‌کند.
فهرست مطلب
یونی سواپ uniswap چیست؟ انقلابی در دنیای صرافی‌ها
یونی سواپ یک صرافی غیرمتمرکز (Decentralized Exchange – DEX) است که بر روی بلاکچین اتریوم ساخته شده. برخلاف صرافی‌های متمرکز (CEX) مانند بایننس یا کوین‌بیس که در آن‌ها یک شرکت به عنوان واسطه عمل کرده، دارایی‌های کاربران را نگهداری می‌کند و سفارشات خرید و فروش را با هم تطبیق می‌دهد، یونی سواپ کاملاً متفاوت عمل می‌کند.
این پلتفرم از یک مدل نوآورانه به نام “بازارساز خودکار” (Automated Market Maker – AMM) استفاده می‌کند. در این مدل، هیچ دفتر سفارش (Order Book) و هیچ واسطه مرکزی وجود ندارد. در عوض، معاملات مستقیماً بین کاربران و استخرهای نقدینگی (Liquidity Pools) از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شود. این استخرها، ذخایری از جفت‌های مختلف توکن هستند که توسط خود کاربران (که به آن‌ها تأمین‌کنندگان نقدینگی یا LPs می‌گویند) تأمین شده‌اند. این طراحی، به هر کسی اجازه می‌دهد تا هر توکن ERC-20 را بدون نیاز به مجوز و به صورت کاملاً غیرمتمرکز لیست کرده و معامله کند.
بازارساز خودکار (AMM) چگونه کار می‌کند؟
تصور کنید یک استخر حاوی دو نوع دارایی است: اتریوم (ETH) و دای (DAI). قیمت نسبی این دو توکن بر اساس یک فرمول ریاضی ساده (x * y = k) تعیین می‌شود، جایی که x تعداد ETH، y تعداد DAI و k یک مقدار ثابت است. وقتی یک کاربر می‌خواهد ETH خود را با DAI معامله کند، ETH خود را به استخر اضافه کرده (x افزایش می‌یابد) و DAI از آن برمی‌دارد (y کاهش می‌یابد). برای اینکه حاصل‌ضرب ثابت بماند (k)، قرارداد هوشمند به طور خودکار قیمت را تنظیم می‌کند. این مکانیزم هوشمندانه، هسته اصلی پلتفرم uniswap است و نیاز به هرگونه تطبیق سفارش توسط یک نهاد مرکزی را از بین می‌برد.
آموزش کار با یونی سواپ: راهنمای قدم به قدم
شاید در نگاه اول کار با یک DEX پیچیده به نظر برسد، اما آموزش کار با یونی سواپ بسیار ساده‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنید. شما تنها به سه چیز نیاز دارید: یک کیف پول سازگار، مقداری اتریوم برای پرداخت کارمزد، و توکن‌هایی که قصد معامله آن‌ها را دارید.
۱. انتخاب و راه‌اندازی کیف پول یونی سواپ (سازگار)
اولین قدم، داشتن یک کیف پول غیرحضانتی است که از شبکه اتریوم و DApps پشتیبانی کند. عبارت “کیف پول یونی سواپ” کمی گمراه‌کننده است؛ یونی سواپ کیف پول اختصاصی ندارد. در عوض، شما از کیف پول‌های معروفی مانند متامسک (MetaMask)، تراست ولت (Trust Wallet) یا کوین‌بیس ولت (Coinbase Wallet) استفاده می‌کنید. متامسک به دلیل سادگی و سازگاری بالا، محبوب‌ترین گزینه برای کار با یونی سواپ در دسکتاپ است.
۲. اتصال کیف پول به پلتفرم
به وب‌سایت رسمی یونی سواپ مراجعه کنید. در گوشه بالا سمت راست، روی دکمه “Connect Wallet” کلیک کرده و کیف پول خود (مثلاً متامسک) را انتخاب کنید. پس از تأیید در کیف پول، اتصال شما برقرار می‌شود.
۳. انجام یک معامله (Swap)
- در رابط کاربری یونی سواپ، دو فیلد را مشاهده می‌کنید. در فیلد اول (“You pay”)، توکنی را که می‌خواهید بفروشید انتخاب کرده و مقدار آن را وارد کنید.
- در فیلد دوم (“You receive”)، توکنی را که می‌خواهید بخرید، انتخاب کنید. Uniswa به طور خودکار مقدار تقریبی دریافتی شما را بر اساس قیمت لحظه‌ای استخر محاسبه می‌کند.
- اگر برای اولین بار است که یک توکن خاص را معامله می‌کنید، باید ابتدا با کلیک روی دکمه “Approve”، به قرارداد هوشمند یونی سواپ اجازه دسترسی به آن توکن را بدهید (این کار نیاز به پرداخت یک کارمزد کوچک دارد).
- پس از تأیید، روی دکمه “Swap” و سپس “Confirm Swap” کلیک کنید.
- پنجره‌ای در کیف پول شما باز می‌شود که جزئیات تراکنش، از جمله کارمزد شبکه (Gas Fee) را نمایش می‌دهد. پس از تأیید نهایی، تراکنش به شبکه ارسال شده و پس از چند لحظه، توکن‌های جدید به کیف پول شما واریز می‌شوند.
۴. تأمین نقدینگی (Providing Liquidity)
کاربران پیشرفته‌تر می‌توانند با تأمین نقدینگی برای استخرها، از کارمزدهای معاملاتی کسب درآمد کنند. برای این کار، باید به بخش “Pool” رفته و مقداری مساوی از دو توکن یک جفت ارز را به استخر مربوطه واریز کنید. در ازای آن، شما توکن‌های نقدینگی (LP Tokens) دریافت می‌کنید که نماینده سهم شما از آن استخر است. هر زمان که معامله‌ای در آن استخر انجام شود، شما بخشی از کارمزد ۰.۳٪ آن را دریافت می‌کنید.
سیر تکاملی: از Uniswap V2 تا نوآوری‌های جدید
یونی سواپ در طول زمان تکامل یافته و نسخه‌های بهبودیافته‌ای از خود را ارائه کرده است.
ویژگی‌های کلیدی Uniswap V2
نسخه دوم Uniswa که در سال ۲۰۲۰ راه‌اندازی شد، یک گام بزرگ رو به جلو بود. Uniswap V2 چندین بهبود کلیدی را معرفی کرد:
- مبادله مستقیم ERC20 به ERC20: در نسخه اول، برای مبادله دو توکن ERC-20، باید ابتدا توکن اول را به اتریوم و سپس اتریوم را به توکن دوم تبدیل می‌کردید. V2 این فرآیند را حذف کرد و امکان مبادلات مستقیم بین هر دو توکن ERC-20 را فراهم نمود.
- اوراکل‌های قیمت (Price Oracles): V2 اوراکل‌های قیمت غیرمتمرکز و مقاوم در برابر دستکاری را معرفی کرد که به سایر پروژه‌های DeFi اجازه می‌داد تا از داده‌های قیمتی یونی سواپ به صورت امن استفاده کنند.
- وام‌های آنی (Flash Swaps): این ویژگی به کاربران اجازه می‌دهد تا هر مقدار توکن را از یک استخر “قرض” بگیرند، با آن کاری انجام دهند و در همان تراکنش، وام را بازپرداخت کنند.
نسخه V2 به دلیل سادگی و استحکام، همچنان توسط بسیاری از پروژه‌ها و کاربران استفاده می‌شود.
نوآوری‌های Uniswap V3: نقدینگی متمرکز
نسخه سوم که در سال ۲۰۲۱ عرضه شد، با معرفی مفهوم “نقدینگی متمرکز” (Concentrated Liquidity)، بازدهی سرمایه را برای تأمین‌کنندگان نقدینگی به شدت افزایش داد. در این نسخه، LPs می‌توانند نقدینگی خود را در یک محدوده قیمتی مشخص متمرکز کنند، به جای اینکه آن را در تمام بازه قیمت از صفر تا بی‌نهایت پخش کنند. این کار باعث می‌شود سرمایه آن‌ها به طور بسیار کارآمدتری استفاده شود و کارمزد بیشتری کسب کنند. برای اطلاعات عمیق‌تر در مورد وضعیت فعلی DeFi می‌توانید به وب‌سایت تحلیلی DeFi Llama مراجعه کنید.
قیمت اولیه یونی سواپ و تولد توکن UNI
در سپتامبر ۲۰۲۰، در پاسخ به ظهور رقبایی که توکن‌های حاکمیتی خود را عرضه کرده بودند، یونی سواپ نیز توکن بومی خود به نام UNI را راه‌اندازی کرد. UNI یک توکن حاکمیتی است که به دارندگان خود حق رأی در تصمیم‌گیری‌های مربوط به آینده پروتکل را می‌دهد. اما نحوه توزیع اولیه آن، یکی از به یادماندنی‌ترین رویدادهای تاریخ کریپتو بود.
یونی سواپ در یک اقدام غافلگیرکننده، ۴۰۰ واحد توکن UNI را به هر آدرس کیف پولی که تا قبل از تاریخ ۱ سپتامبر ۲۰۲۰ حتی یک بار با پروتکل تعامل کرده بود، به صورت ایردراپ (Airdrop) اهدا کرد. در آن زمان، ارزش این ۴۰۰ توکن بیش از ۱۲۰۰ دلار بود و برای بسیاری از کاربران اولیه، یک پاداش غیرمنتظره و سخاوتمندانه محسوب می‌شد. قیمت اولیه یونی سواپ (توکن UNI) در روزهای اول عرضه حدود ۳ تا ۴ دلار بود. این ایردراپ گسترده، استاندارد جدیدی را برای توزیع توکن‌های حاکمیتی در فضای DeFi تعریف کرد. شما می‌توانید تاریخچه کامل قیمت UNI را در پلتفرم‌هایی مانند CoinGecko مشاهده کنید.
رقابت در اکوسیستم‌ها: یونی سواپ در برابر Jupiter swap
با موفقیت یونی سواپ بر روی اتریوم، مدل AMM به سرعت در سایر بلاکچین‌ها نیز پیاده‌سازی شد. یکی از بزرگترین رقبای یونی سواپ در اکوسیستم‌های دیگر، Jupiter swap است. جوپیتر، یک agregator (جمع‌آوری‌کننده) نقدینگی و DEX بر روی بلاکچین سریع و ارزان سولانا است.
تفاوت‌های کلیدی یونی سواپ و Jupiter swap
- بلاکچین: یونی سواپ بر روی اتریوم (و شبکه‌های لایه دوم آن) فعالیت می‌کند، در حالی که جوپیتر بر روی سولانا بنا شده است.
- کارمزد و سرعت: به دلیل ماهیت بلاکچین سولانا، کارمزد تراکنش‌ها در Jupiter swap به مراتب پایین‌تر (کسری از یک سنت) و سرعت آن‌ها بسیار بالاتر از یونی سواپ در شبکه اصلی اتریوم است.
- مدل عملکرد: Uniswap خود یک DEX با استخرهای نقدینگی است. جوپیتر علاوه بر اینکه یک DEX است، به عنوان یک agregator نیز عمل می‌کند؛ یعنی نقدینگی را از چندین DEX مختلف در اکوسیستم سولانا جمع‌آوری کرده و بهترین قیمت را برای معامله به کاربر پیشنهاد می‌دهد.
هر دو پلتفرم رهبران بلامنازع در اکوسیستم‌های خود هستند و انتخاب بین آن‌ها به بلاکچینی که کاربر قصد فعالیت در آن را دارد، بستگی دارد. برای آشنایی بیشتر می‌توانید به وب‌سایت رسمی Jupiter مراجعه کنید.
ریسک‌های کار با یونی سواپ که باید بدانید
با وجود تمام مزایا، استفاده از یونی سواپ و سایر DEXها با ریسک‌های ذاتی همراه است:
- ضرر ناپایدار (Impermanent Loss): این بزرگترین ریسک برای تأمین‌کنندگان نقدینگی است. اگر قیمت نسبی دو توکن در یک استخر به شدت تغییر کند، ارزش دارایی‌های شما در استخر ممکن است کمتر از حالتی شود که آن‌ها را به صورت جداگانه در کیف پول خود نگه داشته بودید.
- ریسک قرارداد هوشمند: قراردادهای هوشمند، هرچقدر هم که حسابرسی شده باشند، ممکن است دارای باگ یا آسیب‌پذیری باشند که می‌تواند منجر به از دست رفتن سرمایه شود.
- توکن‌های کلاهبرداری (Scam Tokens): از آنجایی که هر کسی می‌تواند توکنی را در یونی سواپ لیست کند، این پلتفرم پر از توکن‌های کلاهبرداری است که با هدف راگ پول (Rug Pull) ایجاد شده‌اند. همیشه قبل از خرید یک توکن جدید، تحقیقات کامل انجام دهید.
- کارمزدهای بالای اتریوم (Gas Fees): در زمان شلوغی شبکه، کارمزد تراکنش‌ها در یونی سواپ می‌تواند بسیار گران باشد، که این امر معاملات کوچک را غیراقتصادی می‌کند.
نتیجه‌گیری: یونی سواپ، ستون فقرات DeFi
یونی سواپ چیزی بیش از یک صرافی است؛ این یک پروتکل بنیادین، یک کالای عمومی دیجیتال و یکی از مهم‌ترین ستون‌های اکوسیستم امور مالی غیرمتمرکز است. این پلتفرم با ارائه یک راهکار نوآورانه برای مبادله غیرمتمرکز، دسترسی به بازارهای مالی را برای همگان دموکراتیک کرد. از آموزش کار با Uniswap گرفته تا درک پیچیدگی‌های Uniswap V2 و فراتر از آن، این پروتکل همچنان در حال نوآوری و رهبری این فضا است. با آگاهی از ریسک‌ها و استفاده هوشمندانه از ابزارهای آن، شما نیز می‌توانید از قدرت این تک‌شاخ صورتی برای مدیریت دارایی‌های خود در دنیای وب ۳.۰ بهره‌مند شوید.
